Waarom hogere koffieprijzen een goede zaak kúnnen zijn

De laatste maanden verschijnen er alarmerende berichten over een verhoging van de koffieprijs. Waarover gaat het precies? Wie profiteert? Wie wordt hier slechter van? Gaan de prijzen voor koffiedrinkers de hoogte in? We leggen ons oor te luisteren bij Oxfams koffie-expert Stefaan Calmeyn. Wat blijkt: ja, Oxfam-koffie wordt duurder, maar wél om de juiste reden.

Hoe komt de koffieprijs tot stand?

Allereerst: de stijgende tendens die we momenteel zien, heeft te maken met een verhoging van de prijs voor ‘groene koffie’, ongebrande bonen dus. Hoe komt die tot stand?

Uiteraard speelt de verwachte evolutie in vraag en aanbod een grote rol. Op dit ogenblik veert de vraag overal opnieuw op, na een moeilijk coronajaar. Ondertussen dreigt het aanbod te stokken. Dat komt vooral omdat het weer tegenzat voor de koffieoogst in Brazilië (de grootste koffieproducent), maar ook door de onveiligheid in Colombia en transportproblemen over heel de wereld. En wanneer de vraag groter is dan het aanbod, stijgt de prijs. Da’s logisch.

Maar: de prijs voor groene (arabica)koffie wordt bepaald op een internationale beurs in New York. Op die beurs kan iedereen meespelen, ook wie in werkelijkheid geen koffie te kopen of verkopen heeft. Daardoor wordt er behoorlijk wat met koffie gespeculeerd, en dat wakkert sterke schommelingen in de prijszetting aan.

1 dollar per pond vs. fairtrademinimumprijs

Op zich is het goed dat de koffieprijs op de New Yorkse beurs stijgt, want hij staat al decennia lang erg laag, zelfs lager dan 1 dollar per pond (een kleine 500 g). In 1989 zegden belangrijke spelers als de VS en Brazilië bindende internationale afspraken over quota op. Sindsdien zien we een neerwaartse trend in de koffieprijs, en vooral: nog minder stabiliteit. De speculatie op de beurs versterkt dat effect. (Meer daarover in Koffie, hip drankje uit een keiharde sector.)

Die lage prijzen en schommelingen treffen vooral de koffieboeren: zij kunnen bijna onmogelijk inschatten hoeveel zij voor hun product zullen krijgen. Bovendien is het voor hen niet mogelijk zich in te dekken tegen schommelingen, wat grote spelers wel kunnen.

Bij een prijs onder 1 dollar per pond komen vele koffieboeren niet uit de kosten. Daarom ligt de fairtrademinimumprijs – het minimum dat Oxfam sowieso betaalt – op 1,4 dollar per pond. Wij betalen trouwens nog 0,2 dollar fairtradepremie daarbovenop, plus vaak bio- en kwaliteitspremies. En we gaan altijd voor een langdurige samenwerking, wat zorgt voor meer zekerheid in deze onzekere sector.

Bij Oxfam gaat de meerprijs naar de koffieboeren

Nu de marktprijs boven de fairtrademinimumprijs uitstijgt, betaalt Oxfam die hogere marktprijs natuurlijk ook. De fairtradepremie en – wanneer van toepassing – bio- en kwaliteitspremies blijven dezelfde. Deze stijging in de grondstofprijs kan een effect hebben op de prijs van onze afgewerkte koffie. Als klant betaal je dan een meerprijs die rechtstreeks terechtkomt bij de coöperaties die ons de groene koffie leveren.

En dat is jammer genoeg uitzonderlijk

In tegenstelling tot Oxfams transparante, rechtstreekse handel met koffiecoöperaties, is de prijsbepaling van conventionele koffie een ondoorzichtig kluwen. Wat een boer uiteindelijk voor z’n koffie krijgt, hangt van vele factoren af. Maar al te vaak is er geen rechtstreeks verband tussen hogere consumptieprijzen en de inkomsten van de koffieboeren.

Dat een kop koffie steeds duurder wordt, komt voor een groot stuk omdat de Belgische consument bereid is meer te betalen voor kwaliteit, een verwenmoment en meer gebruiksgemak. Denk aan bonenkoffie en kleine porties voor thuis, verbruik in koffiebars …

Wat is daar verkeerd aan? Op zich niks, als de consument dat extra budget ervoor over heeft.

Alleen genieten de telers van de grondstof niet mee van de grotere waarde die de koffiedrinker aan het eindproduct toekent.

Het zijn doorgaans de grote bedrijven aan het einde van de keten die het extra stuk consumentenprijs opstrijken. Een beetje voor hogere productiekosten, maar vooral voor hogere winstmarges. De boeren blijven, als onmisbare schakel in de keten, diezelfde (te) lage inkomsten ontvangen. Terwijl hun productiekosten en de klimaatrisico’s (droogte, hitte, felle regen) stijgen, blijven ze op alle vlakken aan het kortste eind trekken, blijkt ook uit het laatste Koffiebarometer-rapport.

Anno 2021 wil de consument een superieure koffiebeleving én verantwoord consumeren. Oxfam-koffie heeft het allebei. En dat terwijl de prijzen van onze klassieke koffies (bv. Dessert, Mokka,…) marktconform blijven.

Duurdere koffie kan een goede zaak zijn

Daarom vinden wij bij Oxfam die stijgende tendens van de koffieprijs niet alarmerend. Als – en dat is dé voorwaarde – die meerprijs doorsijpelt naar de koffieboeren aan de basis, kunnen zij eindelijk een stabiel, leefbaar inkomen verwerven dat hun kosten en risico’s dekt. Dan is duurdere koffie geen probleem, maar een rechtzetting van een decennia oud onrecht. Een legitieme reden om wat meer te betalen dus.

Oxfam is en blijft na 50 jaar de fairtradepionier. We bewijzen dat handel anders kan, en zullen eerlijke koffie blijven schenken. Maar de hele sector moet duurzamer, in het belang van iedereen die van koffie houdt. En daar hebben we nog een lange weg af te leggen …

Dieper duiken in de boeiende koffiesector? Lees ‘Koffie, hip drankje uit een keiharde sector’